W tym cyklu chciałbym Ci przekazać główne zasady obowiązujące w trakcie opieki nad działającym już akwarium. Celem pielęgnacji akwarium jest utrzymanie parametrów wody na stałym odpowiednim poziomie, a co za tym idzie dochowania się pięknych, zdrowych ryb i roślin oraz innych organizmów żywych, które przyjdzie Ci do głowy hodować.
Co to znaczy „parametry wody na odpowiednim poziomie”?
To w akwarystyce najważniejsze i jednocześnie jedno z najtrudniejszych zadań. Nie jest celem tego artykułu opisywanie chemii wody. Tutaj powiem tylko, że chodzi o to, by doprowadzić wodę do takich parametrów, jakie są optymalne dla gatunków obecnych w Twoim zbiorniku, a następnie ich utrzymywanie. To właśnie rozumiem przez odpowiedni poziom.
Jak to zrobić?
Temu właśnie służy ogólnie pojęta pielęgnacja akwarium. Na tą pielęgnację składają się czynności, które należy wykonywać codziennie, raz w tygodniu, a także takie, które wykonuje się raz w roku.
Czynności, które powinieneś wykonywać codziennie.
Karmienie ryb akwariowych
Jest to czynność codzienna, do której potrzeba trochę wyczucia. Z czasem nabierzesz wprawy. Chodzi o to by ryb nie przekarmiać. Trzeba pamiętać, że w naturze muszą się one natrudzić by zdobyć pokarm. W akwarium zrzucasz im tą mannę z nieba. To taki żart, żeby lepiej zobrazować różnicę pomiędzy zdobywaniem pokarmu w naturze i w akwarium. Dorosłe ryby najlepiej karmić dwa razy dziennie. Rano po zapaleniu światła oraz wieczorem na godzinę przed zgaszeniem. Jeżeli masz ryby żerujące nocą to musisz też dawać im pokarm na godzinę po zgaszeniu światła. Wtedy ryby żerujące w dzień już są wyciszone i nie będą zjadały pokarmu tym żerującym w nocy. Ile dawać jednorazowo pokarmu? Nie jestem wstanie powiedzieć Ci dokładnie ile, ponieważ każde akwarium jest inne. Lepiej dawać odrobinę za mało niż odrobinę za dużo pokarmu. Z czasem, jeżeli będziesz dokładnie obserwował swoje ryby dojdziesz w tym do wprawy. Zbyt obfite karmienie jest jednym z najczęściej popełnianych błędów przez (co dziwne) nie tylko początkujących akwarystów. Wiąże się z tym wiele zagrożeń. Począwszy od zanieczyszczenia wody a skończywszy na otłuszczeniu ryb. Pokarmu powinno się wrzucać tyle, żeby ryby go zjadły w max. 15min (tutaj należy dodać, że nie dotyczy to Zbrojników, szczegółowo ich karmienie opiszę w osobnym artykule).
Czym karmić? Na ten temat można napisać książkę. Ja tutaj powiem tylko tak: pokarm musi być odpowiedni dla danego gatunku, dobrej jakości i jak najbardziej urozmaicony.
Kontrola zdrowia i samopoczucia ryb
Najlepiej dokonywać tej czynności w czasie karmienia. Należy obserwować, czy wszystkie ryby żerują, czy nie mają żadnych ubytków płetw, ran na ciele, czy ich kolory są żywe. Należy też zwrócić uwagę na to czy ich ruchy są naturalne oraz na to, czy odchody są odpowiedniej konsystencji.
kontrola sprzętu w akwarium
Sprawdź, temperaturę wody. Jeżeli jest inna niż powinna to sprawdź grzałkę. Sprawdź czy nie spadła wydajność filtrów. Jeżeli spadła to trzeba oczyścić wkłady wstępne (mechaniczne). Sprawdź, czy działa napowietrzanie. Jeżeli nie działa, lub spadła jego wydajność to powodów może być kilka. Może np. pękła membrana w brzęczyku lub zapchał się kamień napowietrzający. Musisz zlokalizować przyczynę i usunąć. Tlen jest bardzo ważny dla ryb. Przy jego braku lub nawet niedoborze ryby wpadają w stres, a co za tym idzie zapadają na różnego rodzaju choroby. Zbyt duża zawartość tlenu w wodzie też jest niebezpieczna. Objawia się tym, że na sprzęcie a nawet na rybach pojawiają się bąbelki tlenu. Jeżeli zauważysz taki objaw zmniejsz napowietrzanie.
To właściwie wszystkie czynności, jakie musisz wykonywać na co dzień. Może wydawać Ci się, że jest ich dużo, jednak zwróć uwagę na to, że właściwie wszystkich tych obserwacji możesz dokonać karmiąc ryby. Z czasem wejdzie Ci to w nawyk i nawet nie będziesz zwracał uwagi na to, że je wykonujesz.
Czynności, które powinieneś wykonać raz w tygodniu.
Usuwanie glonów
Tą czynność oczywiście wykonujemy, jeżeli jest ona konieczna. Usuń glony z tych miejsc, w których jest ich za dużo. Z szyb, korzeni, kamieni itp. Nie popadaj jednak w przesadę. Pewna ilość glonów w akwarium jest pożądana. Jest tu konieczny zdrowy rozsądek. Moim zdaniem akwarium zbyt mocno wyczyszczone wygląda nienaturalnie.
Oczyszczenie filtrów mechanicznych
Oczyść wszystkie filtry mechaniczne. Mechaniczne, czyli te, które mają za zadanie oczyszczać wodę z zanieczyszczeń stałych. Nigdy w dniu, w którym będziesz sprzątał w akwarium, a więc między innymi podmieniał wodę, nie czyść filtrów biologicznych. O czyszczeniu filtrów biologicznych napiszę w dalszej części.
Pielęgnacja roślin
Jeżeli to konieczne to przytnij rośliny, które za bardzo urosły i psują zamierzony krajobraz. Usuń też wszystkie części porośnięte glonami i martwe. Możesz tez zastosować nawóz, który wkłada się w podłoże, oraz taki który wlewa się do wody. Jednak te czynności wykonaj dopiero po podmianie wody. Dokładnie o sposobach nawożenia napiszę w artykule na temat pielęgnacji roślin.
Odmulanie dna
Moim zdaniem najlepsze do odmulania dna są zwykłe odmulacze dzwonowe. Jest to plastikowa rura o średnicy ok. 5cm i długości ok. 20cm, z końcówką, na którą zakłada się wąż. Zaciąga się wodę i na zasadzie naczyń połączonych woda spływa do np. wiadra ustawionego poniżej akwarium. Plastikową tubę wbija się w podłoże raz przy razie. Działa to jak odkurzacz. Żwir jest podnoszony na pewną wysokość tuby i wysysane są z niego nieczystości. Kiedy tubę podniesiemy wyżej, żwir opada. W ten sposób można bardzo dobrze oczyścić dno. Tego typu odmulacze nadają się do akwariów w których na podłożu jest tylko żwir. Jeżeli jest piasek to trzeba nieczystości zbierać delikatnie samym wężykiem. Kiedy natomiast nasze dno jest ukształtowane w bardziej zaawansowany sposób (np. dwie warstwy) to również można używać takiego odmulacza, tylko trzeba to robić ostrożniej, tak by wzruszać tylko wierzchnią warstwę.
Kontrola parametrów wody
Sprawdź podstawowe parametry wody. W pierwszej kolejności sprawdź pH. Można to zrobić za pomocą testów lub miernika elektronicznego. Powinno oczywiście być odpowiednie dla gatunków jakie znajdują się w Twoim akwarium.
Następnie za pomocą testów sprawdź twardość ogólną wody (TwO). Można zamiast twardości badać przewodność za pomocą miernika elektronicznego. Oczywiście również powinna być na poziomie odpowiadającym utrzymywanym przez Ciebie gatunkom.
W następnej kolejności zbadaj za pomocą testów zawartość azotanów (NO3) i azotynów (NO2). Zawartość azotanów nie powinna przekraczać wartości 50, natomiast azotynów powinna wynosić 0!!!
Podmiana części wody
Jeżeli stwierdziłeś, że parametry wody odbiegają od pożądanych, to musisz odpowiednią część wody podmienić na wodę o parametrach odrobinę niższych niż chcesz osiągnąć. Zalecam by jednorazowo nie podmieniać więcej niż 1/3 wody w akwarium. Podmiana większej ilości wody może spowodować zachwianie równowagi biologicznej w zbiorniku, a co za tym idzie początku problemów. Jeżeli obsada Twojego akwarium jest tak liczna, że po podmianie 1/3 wody, jej parametry nadal są niekorzystne, to musisz albo podmieniać wodę częściej, albo zmniejszyć obsadę.
Jeżeli natomiast stwierdziłeś, że parametry wody są w normie, to wystarczy, że uzupełnisz ubytek wodą o takich parametrach jakie są najlepsze dla Twoich ryb.
Najczęstszym błędem początkujących akwarystów jest uzupełnianie odparowanej wody, wodą z kranu. Poprzez odparowanie następuje wzrost TwO. Jeżeli dolejesz wody z kranu (która w przeważającej części Polski jest twarda) to twardość wzrośnie jeszcze bardziej. Dlatego odparowaną wodę powinno się uzupełniać albo wodą z filtra odwróconej osmozy (RO), albo destylowaną. Są też inne zagrożenia wynikające z uzupełniania odparowanej wody, wodą z kranu, jednak o tym napiszę w artykule o chemii wody.
Czyszczenie elementów świetlnych
Wyczyść świetlówki lub inne źródła światła jakie posiadasz. Nagromadzone na nich zanieczyszczenia znacznie zmniejszają ilość światła jaka dociera do roślin.
Czynności, które powinieneś wykonać raz w roku.
Raz w roku powinno się wymienić świetlówki i to niezależnie od tego, czy nadal świecą czy nie. Po roku nie emitują już takiego widma światła jakiego potrzebują rośliny. Jeżeli tego nie zrobisz, możesz liczyć się z tym, że rośliny przestana rosnąć a w akwarium zaczną się problemy z glonami. Radzę też, żebyś jeżeli masz nad akwarium więcej niż jedną świetlówkę, nie wymieniał wszystkich od razu, tylko w odstępach najlepiej miesięcznych. PAMIĘTAJ! Wszystkie nagłe zmiany, w akwarystyce mogą przynieść więcej szkód niż pożytku.
Inne czynności.
Oprócz tych czynności, które wymieniłem wcześniej, są jeszcze takie, które trudno powiedzieć po jakim czasie trzeba wykonać. Należy do nich np. czyszczenie filtrów biologicznych. Czasami zdarza się tak, że nie czyści się ich nigdy. Jednak przeważnie co jakiś czas bakterie tak się rozwiną, że powodują zmniejszenie wydajności filtra, lub wręcz całkowite jego zapchanie. Jeżeli tak się zdarzy, to należy otworzyć filtr i jeżeli akwarium jest obsługiwane tylko przez jeden filtr biologiczny wyczyścić część jego wkładów. Tak by część bakterii została. Wkład czyścimy w wodzie odlanej z akwarium. To spowoduje, że nawet na tej czyszczonej części wkładu zostanie pewna ilość bakterii i dzięki temu będą się mogły znowu mnożyć. Kiedy akwarium jest obsługiwane przez dwa lub więcej filtrów biologicznych to nigdy nie czyść ich wszystkich jednocześnie. Dobrze by było, żeby pomiędzy ich czyszczeniem była przerwa przynajmniej dwumiesięczna.
Kilka praktycznych rad na temat pielęgnacji akwarium.
- Wystrzegaj się przed jednorazową podmianą większej ilości wody niż 1/3 zbiornika.
- Nigdy nie czyść filtrów biologicznych, tego samego dnia co podmieniasz wodę.
- Nigdy nie czyść wszystkich filtrów/wkładów biologicznych jednocześnie.
- Pamiętaj, zawsze jest łatwiej zapobiegać chorobom niż je leczyć. Dlatego w akwarystyce nie do przecenienia jest profilaktyka. Do profilaktyki należą między innymi czynności opisane powyżej.
- Nie dopuść do niedotlenienia ani do przetlenienia zbiornika.
- Kiedy kupisz nową rybę, to najlepiej by było gdybyś miał osobny zbiornik, w którym ryba przejdzie kwarantannę.
- Kiedy wpuszczasz rybę do akwarium to rób to zgodnie z zasadami.
- Nie przekarmiaj ryb.
- Nie przerybiaj zbiornika.
- Im większe (to nie pomyłka) akwarium tym mniej przy nim pracy i tym łatwiej utrzymać w nim równowagę biologiczną.
- Jeżeli to nie jest akwarium holenderskie to oświetlenie w wielkości 0,5W/litr (świetlówki) wody zupełnie wystarczy do tego by rośliny spokojnie rosły. Intensywniejsze oświetlenie może przy braku doświadczenia powodować problemy.
Wszystko to co tutaj opisałem, dotyczy ustabilizowanego akwarium ogólnego. W akwariach jednogatunkowych lub innych, czynności te mogą odbiegać od opisanych. Jednak większość z nich będzie się pokrywała.
